Onze redactie ziet dagelijks duizenden beelden voorbijkomen. In de beeldcolumn lichten we daarom onze favoriete foto uit. Deze keer een beeld van Juliane Herrmann.
De afgelopen jaren zijn we ruimschoots getrakteerd op een trend in de fotografie: tilt en shift, ook wel bekend als het zogenaamde 'Madurodam-effect'. Wat in eerste instantie begon met een 'staander' op de technische camera die je kan verschuiven ('shift') en verdraaien ('tilt') ter bevordering van het toepassen van 'de wetten der optica' – bijvoorbeeld om de ultieme compositie van een landschap binnen het kader te krijgen – is inmiddels verworden tot een speeltje voor de spiegelreflexcamera. Dezelfde uitwerking is ondertussen ook te bereiken met behulp van digitale nabewerking.
Als je een tilt- en shiftobjectief gebruikt en een extreme kanteling daarvan toepast, dan is bij een wijd open diafragma maar één plek in beeld op die afstand scherp, terwijl de scherptediepte diagonaal verloopt. Afijn, daar zijn cursussen voor, of anders kom je thuis ook al een heel eind met handzame uitbreidingen van de digitale trukendoos. Maar waar het hier vooral om gaat is dat dit in de volksmond dus het 'Madurodam-effect' wordt genoemd, zo geheten omdat het feit dat de scherpte niet helemaal doorloopt tot de horizon de illusie kan opwekken dat je naar een close-up van een schaalmodel kijkt.
© Juliane Herrmann
In de fotografie zijn we er, zeker sinds de Surrealisten zich ermee gingen bemoeien, altijd op uit om het alledaagse er zo op te krijgen dat het een beetje bevreemd. Zo laten de kunstenaars onder de fotografen ons graag verbluft naar de dingen kijken waar we doorgaans aan voorbij gaan, omdat we menen het al zo vaak te hebben gezien. Daar willen ze graag een steentje aan bijdragen, aan die verwondering. Misschien zou je iets dergelijks ook kunnen zeggen van de bedenkers van Madurodam zelf, waarmee ik bedoel: het idee om de verhouding tussen de mens en zijn cultureel erfgoed eens even lekker helemaal uit het lood te zetten ten einde ons er van bewust te maken waartoe we ons verhouden in het dagelijks leven.
Maar de fotograaf Juliane Herrmann heeft geen tilt-shift lens nodig om dat effect te bereiken. Of eigenlijk moet je stellen: het échte 'Madurodam-effect' is misschien wel dat de foto een rechtstreekse registratie lijkt van Gullivers' reis naar het land van de dwergen. Waar kinderen normaal gesproken altijd zelf de miniatuurversie van onze soort moet spelen mogen ze zich hier voor eens reusachtig voelen ten opzichte van hun Lilliputterse omgeving. Het goudblonde meisje met de roze broek vermorzeld welhaast het Paleis op de Dam met haar zevenmijls Uggs!
We kunnen het niet met zekerheid stellen, maar het lijkt er op dat de meiden op inventieve wijze hun zakgeld aanvullen. Dat ze kennelijk graaien naar de grotemensenmuntjes die over de schouder zijn gegooid in de hoop dat het wat miniatuurgeluk zal opleveren. Een herkenbaar plaatje voor iedereen die als kind weleens onder het voogdij van de ouders wist weg te kruipen teneinde de goudvissen te trotseren voor de duppies, stuivers en kwartjes op de bodem van de kitschvijver van het restaurant – meestal bij de lokale chinees waar eens in de zoveel tijd de rijsttafel daadwerkelijk ter plaatse werd gegeten in plaats van afgehaald.
Tenslotte nog iets over de scheve verhoudingen in dit tafereel. Over hoe de hand van het zittende meisje overgaat in de rode lantarenpaal op de achtergrond – het lijkt zelfs alsof ze hem van bovenaf vast zal pakken. Maar nog specifieker wil ik even ingaan op de mysterieuze diagonale lijn die daar vlak achter loopt. Is het een elastiek die aan de rechterenkel van het liggende meisje is bevestigd? Of is het een boog of iets dergelijks dat toebehoort aan de Madurodamse versie van het gebouw op de achtergrond? Wat is hier aan de hand? Is dit ook een compositietrucje van de fotograaf om precies zo te gaan staan en het kader exact zo te stellen dat het lijkt alsof een element vanuit de achtergrond doorloopt in iets anders op de voorgrond? In dit geval zou dat dan een band om de roze broek zijn, of wellicht de rand van een kous, maar het is niet te zeggen...
Het heeft iets geheimzinnigs en refereert aan Antonioni's meesterwerk Blow Up. In die film probeert de hoofdpersoon (een fotograaf) een beeld eindeloos te vergroten maar met dat 'opblazen' komt hij niet verder. De foto weigert simpelweg nadere informatie te verschaffen. Zou dat dan het ultieme Madurodam-effect zijn?!
Tekst door Erik Vroons
